100 Mü’minin 1000 Kafire Galip Gelebilmesi ile 100 Mü’minin 200 Kafire Galip Gelebilmesi Çelişki mi?
Soru: Enfal, 65 ile 66. Ayetleri arasında bir çelişki var mı?
Sorunun tafsili şöyledir; 65. ayette 100 Müminin 1000 kafire galebe çalacağı söylenmekteyken bir sonraki ayette 100 Müminin 200 kafire galip geleceği söylenir. Dolayısıyla ilk ayette 1’e 10, ikinci ayette ise 1’e 2 oran söz konusudur. Bu, matematiksel bir hata değil midir?
Cevap: Bu tarz sorulardaki temel hata çelişkinin ne olduğunu bilmemekten kaynaklanmaktadır.
Çelişki (Tenakuz)
Çelişkiden bahsedebilmemiz için aranan bazı şartlar vardır. Mantık kitaplarında o maddeler kısaca özne, yüklem, zaman, mekân, bilfiil-bilkuvve, parça-tamam ve nispet birliği şeklindedir. Yani iki önermenin birbirleriyle çelişki halinde olduğunu söyleyebilmemiz için yukardaki maddelerin birlik içinde olması gerekir.[1]
Mesela, “Ahmet eve geldi” ile “Ahmet eve gelmedi” arasında çelişkiden bahsedebilmemiz için bu iki önermenin aynı zaman ve aynı evi kastetmesi gerekmektedir. Zira “Ahmet eve geldi (dün)”, “Ahmet eve gelmedi (bugün)” manası murad edilmiş olabilir. Veya “Ahmet eve geldi (köydeki eve)” “Ahmet eve gelmedi (şehirdeki eve)” şeklinde de anlatılmak istenmiş olabilir.
Aynı şekilde “Metin, elma yedi” ile “Metin, elma yemedi” önermelerinde, “elma yedi (bir parça)”, “elma yemedi (tamamı)” kastedilmiş olabilir. Dolayısıyla iki cümle arasında çelişkiden bahsedilemez. Bu ince ayrıntıyı maalesef birçok ateist gözden kaçırdığı için Kur’an’da çelişki olduğunu zannetmektedir.
Üzerinde durduğumuz mesele de bu örneklerden farksızdır. Zira ilgili ayetler şu şekildedir:
“Ey Peygamber! Mü’minleri savaşa teşvik et. Eğer içinizde sabırlı yirmi kişi bulunursa, iki yüz kişiye galip gelirler. Eğer içinizde yüz kişi bulunursa, inkâr edenlerden bin kişiye galip gelirler. Çünkü onlar anlamayan bir kavimdir.” (Enfal, 65)
“Şimdi ise, Allah yükünüzü hafifletti ve sizde muhakkak bir zaaf olduğunu bildi. Eğer içinizde sabırlı yüz kişi olursa iki yüz kişiye galip gelirler. Eğer içinizde bin kişi olursa, Allah’ın izniyle iki bin kişiye galip gelirler. Allah, sabredenlerle beraberdir.” (Enfal, 66)
İlk ayette 20-200 ve 100-1000 mukayesesi yapılmakta yani 1 Müslümanın 10 kafire karşı koyması gerekliliği anlatılmaktayken, diğer ayette ise 100-200 ve 1000-2000 sayıları verilmekte ve 1 Müslümanın 2 kafire karşılık vermesinin üzerinde durulmaktadır. Buradaki rakamsal farklılıklardan hareketle Kur’an’da matematiksel bir hata olduğunun iddia edilmesi veya herhangi bir çelişkiden bahsedilmesi gerçekten iddia sahibini küçük düşürücü mahiyettedir.
Zira çok derin düşünmeyip, ayetlere sadece yüzeysel bir bakışla bakılsa dahi iki ayette farklı Müslüman karakterlerinden bahsedildiği görülecektir. Yani 1’e 10 karşılık gelen Müslüman ile, 1’e 2 karşılık gelen Müslümanın özellikleri aynı değildir.
Zaten ikinci ayetteki Cenab-ı Allah’ın “sizde muhakkak zaaf olduğunu bildi” ifadesi bunu açıkça ortaya koymaktadır. Dolayısıyla yer, zaman, durum ve cesarete göre 1 kişi yeri geldiğinde 50 kişiyi alt edebilirken, şartlar değiştiğinde 1 kişi 1 kişiye bile galip gelemeyebilir. Buradan “çelişki veya matematik hatası” sonucuna varmak ya ciddi bir cehalet ya da art niyetin ürünü olacaktır.
[1] Kutbuddin er-Râzî, Şerhu’l-Metâli‘, Dâru’l-Kurbâ, Baskı: 2, II/124.
İSMAİLAĞA TELİF BÖLÜMÜ