Zuhri ahîr namazı, son öğle namazı anlamına gelir. Bu namaz, bir kısım İslâm âlimleri tarafından, Cuma namazının sahih olmaması ihtimaline binaen, ihtiyaten kılınması öngörülen o günkü öğle namazıdır.

Neden zuhri âhir namazı kılınmaktadır?
Cuma namazının müteaddit (birden çok) yerlerde kılınmasını caiz görmeyenlere göre, bir beldede kılınan müteaddit Cuma namazlarından hangisine daha evvel tekbir alınarak başlanılmışsa, o sahih olmuş, diğerleri sahih olmamış olur.

Hatta Şafiî ulemasından birçokları da bunu uygun görmektedirler. Çünkü İmam Şafiî'ye göre de bir beldede ilk kılınmaya başlanan cuma namazı muteberdir, diğerleri muteber değildir. O halde cuma namazına sonra başlamış olanların öğle namazını kılmaları icap eder.

Bununla beraber bu içtihadi bir mesele olduğundan İmam Şafiî Hazretleri, Bağdat'ta birden fazla camilerde cuma namazının kılındığını görmüş olduğu halde buna itiraz etmemiştir.

Ayrıca bugün başka hususlar da vardır. Bugün cuma izinleri, cuma için aranan “veliyyül-emrin izni” yönüyle, değişmeceli ve sembolik olmaktan öteye geçmez. Buralarda izinden ziyade, cemaatin rıza ve muvafakati muteberdir. Bugün “cuma şehri” şartlarını taşımayan küçük köylerde de cuma kılınmaktadır. Dışarıdan girmek için “herkese açık” olmayan kışla, fabrika, hastane gibi bazı kapalı mekânlarda da cuma kılınmaktadır.

İşte böyle bir ihtilaftan kurtulmak içindir ki cumanın dört rekât sünnetinden sonra zuhri ahir adıyla dört rekât daha namaz kılınmaktadır. Bu namaz İslâm dünyasında asırlardır kılına gelmiştir.

Mutlaka kılınmalı mıdır?
Kimse mutlaka kılınmalıdır diyemez. Kimsenin bu namaz farzdır, sünnettir vs dediği de yoktur. Fakat zühr-i ahirin kılınması ihtiyatlı olduğu için birçok ulemaca güzel görülmüştür.¹

Kılan ne kazanır? Kılmayan ne kaybeder?
Kılan; eğer Cuma sahih olmamış ise o günün öğle namazını kılmış olur. Eğer Cuma sahih olmuş ise, bu kıldığı namaz kazası varsa son öğle namazı yerine, kazası yoksa nafile namaz yerine geçer. Yani her türlü kazançlıdır.

Kılmayan ne mi kaybeder? Bu kazançları kaybeder.

Zuhri âhir namazında şüphe mi vardır?
“Belki Cuma namazı sahih olmamıştır” şüphesiyle zuhri ahir kılmak, Cuma namazını ifsat eder. Ayrıca zuhri ahir kılınması gerektiği ileri sürmek, halkın gözünde, Cuma namazının farz olmayıp, öğlenin farz olduğunu ya da bir vakitte ikisinin de farz olduğu zannını uyandırır.” düşüncesi doğru mudur?

Bu bir düşüncedir ama doğru olduğunu söyleyemeyiz. Zuhri âhir kılınmasının altında şüpheden ziyade ihtiyat vardır. Kimse Cuma namazının farz olduğuna ve bu namazın kılınması gerektiğine şüphe etmiyor. Şartları taşıyan herkes Cuma namazını kılmakla mükelleftir. Fakat Cuma namazının taşıdığı bir takım özel şartların gerçekleşip gerçekleşmediği hususundaki şüpheden dolayı ihtiyati olarak zuhri ahir namazı kılınmasının gerektiği ifade edilmektedir.

Ulema hiç namazını bırakmayan birinin ömrü boyunca bütün namazlarını kaza etmesi hakkında “mekruh değildir. Çünkü bu ihtiyatla ameldir” demiştir. Zuhri ahir de bunun gibi ihtiyatla ameldir. Sıhhat şartlarının yerine gelip gelmediği şüphesinden dolayı mesuliyetten yüzde yüz çıkma gayretidir.

Zuhri âhir namazı nasıl kılınır?
Öğle namazının farzı veya dört rekât sünneti gibi kılınır. Sünneti gibi kılınması daha evladır. Böylelikle, eğer Cuma namazı sahih olmamış ise, bu zühri ahir namazı ile o günün öğlen namazı kılınmış olur. Cuma sahih olur ise, bu kılınan namaz, üzerine borç kalan öğlen namazının kazası olmuş olur. Eğer kaza namazı da yok ise, nafile namaz olmuş olur.

Zuhri âhir namazına nasıl niyet edilir?
Bu namaza “Vaktine yetişip de henüz üzerimden düşmeyen son öğle namazına” diyerek niyet edilir.

Zuhri âhir için kamet gerekir mi?
Gerekmez. Çünkü bu namazın nafile olma ihtimali de vardır. Bu sebeple her rekâtında zammı sure de okunmaktadır.

Zuhri âhir yerine kaza namazı kılmak
Böyle bir davranış kesinlikle doğru bir davranış olmaz. Bu namazlar kendi niyetiyle kılınmalıdır. Kaza namazı, bu namazları kıldıktan sonra kılınabilir.

Seferi bir kimse zuhri âhiri kaç rekat kılar?
Namazın nafile olma ihtimali olacağından dört rekat olarak kılar.

dipnot
(1) İbn-i Abidin:1/755

ZUHRİ AHİR NAMAZI KILINMALI MI